Do lasu jak do apteki…

Co prawda, kulminacyjny okres zbioru ziół jeszcze przed nami (czerwiec – październik), ale już dzisiaj możemy zacząć gromadzić domową apteczkę.

W lesie oraz na śródleśnych polanach zazieleniło się i pokolorowało barwnymi kwiatami. Kwitną obecnie m.in. groszki wiosenne, bluszczyki kurdybanki, gwiazdnice wielkokwiatowe, fiołki leśne, mniszki lekarskie, pierwiosnki wiosenne i poziomki leśne.

Czy można zbierać rośliny w lesie?

Owszem, zbiór płodów runa leśnego na własne potrzeby w lesie stanowiącym własność Skarbu Państwa nie wymaga niczyjej zgody – zapisano to w ustawie o lasach w art. 27.  Upewnij się tylko, czy roślina nie znajduje się na liście chronionych. Ważne by podczas leśnych zbiorów znać i stosować się do zakazów w lasach opisanych w art. 30 ustawy o lasach – pozwoli to na bezpieczne pozyskanie cennych produktów  umożliwiając trwałe i zrównoważone użytkowanie zasobów naturalnych.

Ustawodawca reguluje przepisy związane ze zbiorem płodów runa leśnego w poniższych dokumentach: ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 28 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ochrony i zbioru płodów runa leśnego oraz zasad lokalizowania pasiek na obszarach leśnych

Czy zbierać można w każdym lesie?

Nie, zbiorów nie można wykonywać w:

lasach objętych stałym lub okresowym zakazem wstępu do lasu stanowiącego własność Skarbu Państwa;

rezerwatach przyrody;

parkach narodowych.

Dary lasu teraźniejszego czasu:

Pokrzywa zwyczajna

Do celów leczniczych wykorzystywane są liście, zbierane przed kwitnieniem oraz korzenie – wykopywane jesienią lub wczesną wiosną, jak również całe ziele. Surowcem, równie często stosowanym, jest sok uzyskiwany ze świeżych pędów pokrzywy.

Spożywanie pokrzywy przyczynia się do:

zmniejszenia alergii;

obniżenia poziomu cholesterolu;

redukcji stanów zapalnych;

łagodzenia bólu;

zahamowania wypadania włosów;

rozszerzenia naczyń krwionośnych;

obniżenia ciśnienia krwi;

łagodzenia objawów przy chorobach reumatycznych;

łagodzenia zmian w chorobach skóry, zwłaszcza wieku młodzieńczego;

leczenia ran;

pobudzania wytwarzanie czerwonych krwinek i hemoglobiny

Całe,  świeże rośliny pokrzywy wykorzystuje się do tzw. chłostania części ciała zaatakowanych reumatyzmem, artretyzmem, rwą kulszową z bólami korzonków nerwowych.

W kuchni pokrzywa stanowi świetny dodatek do sałatek, zup – np. szczawiowej oraz jako składnik koktajli.

Bluszczyk kurdybanek

Zbieramy zarówno ziele jak i kwiaty

Kurdybanek bogaty jest w sole mineralne, żywice oraz garbniki. Mają one dobry wpływ niemal na cały organizm.

Właściwości:

pomaga walczyć z niestrawnością, poprawia trawienie i przyspiesza przemianę materii;

oczyszcza organizm z toksyn;

regeneruje wątrobę, zapobiega zaleganiu żółci w woreczku żółciowym i wspomaga pracę trzustki;

pozytywnie wpływa na pracę serca – stosowany jest w przypadku zaburzeń rytmu serca;

wpływa na produkcję leukocytów;

przyczynia się do uspokojenia układu nerwowego – łagodzi stres;

działa bakteriobójczo;

wzmacnia układ odpornościowy;

wspomaga leczenie infekcji górnych dróg oddechowych;

napary działają regenerująco i przeciwzapalnie, doskonale sprawdzą się w przypadku świądu i trądziku, ponadto kurdybanek przyspieszy gojenie się ran, skaleczeń oraz oparzeń;

jest doskonałym dodatkiem do leczniczych kąpieli, stosowany jest w kuracjach przeciwreumatycznych.

Od kuchni:

Młode kwiaty i liście można dodawać do sałatek, zup.

Gajowiec żółty

Ziele suszy się w temperaturze 35°C. Można również przygotować intrakt.

Gajowiec zawiera składniki sterydowe.

Działanie lecznicze:

przeciwzapalne na skórę, błony śluzowe i narządy wewnętrzne;

ochronne na miąższ wątroby i nerki;

przeciwreumatyczne;

reguluje miesiączkowanie i usuwa stany zapalne narządów rozrodczych oraz układu moczowego;

tłumi reakcje autoimmunologiczne (autoagresję immunologiczną).

Zaleca się sporządzanie herbatek – naparów z kwiatów i liści gajowca.

Pierwiosnek lekarski

Wszystkie części rośliny są lecznicze: kwiaty, liście, korzenie.

Właściwości:

działa uspokajająco, ułatwia zasypianie i zapewnia zdrowy, głęboki sen;

działa napotnie, moczopędnie, przeczyszczająco;

 stosowany w przeziębieniach, infekcjach górnych dróg oddechowych, zapaleniu oskrzeli, krtani, kaszlu;

uśmierza bóle głowy, gardła, migrenowe;

stosowany w stanach niepokoju, bezsenności, nerwowości;

wspomaga w przewlekłych zaparciach, problemach trawiennych;

okłady z wyciągiem z pierwiosnka wspomagają gojenie się ran.

Od kuchni: kwiaty nadają się do wykorzystania w kuchni, można dodawać je do dżemów oraz do marynat. Są składnikiem sałatek, można je również kandyzować, wyrabiać z nich wino i dekorować nimi desery. Gotuje się je, np. jako dodatek do zupy.

Ponadto po namoczeniu kwiatów w destylowanej wodzie, otrzymamy aromatyczną wodę, wygładzającą cerę.

Mniszek lekarski

Zdrowotne właściwości posiadają wszystkie części (kwiaty, liście, korzeń).

Właściwości:

napar, odwar i sok z mniszka rozkurczają mięśnie gładkie, regulują wypróżnienia;

wspomaga leczenie chorób skórnych i otyłości;

obniża poziom cukru we krwi;

wspomaga odporność;

łagodzi dolegliwości wątrobowe i problemy trawienne;

korzeń mniszka ma właściwości prebiotyczne.

Młode listki mniszka nadają się do spożywania w stanie surowym, w formie sałatek wiosennych. Nasze babcie robiły z mniszka lekarskiego nalewki, syropy i wina.

Szczawik zajęczy

Surowcem zielarskim jest ziele

Źródło kwasów karboksylowy, witaminy C, soli potasowych i żelaza, flawonów, chlorofilu.

Znajduje zastosowanie w:

leczeniu schorzeń układu moczowego, krwotokach;

leczeniu stanów zapalnych nerek i pęcherza;

leczeniu szkorbutu;

przy niestrawności, wymiotach i zatruciach;

odtruwaniu – oczyszcza krew lepiej niż pokrzywa;

przy robaczycy przewodu pokarmowego;

leczeniu pleśniawek i zapaleń dziąseł (można stosować jako płyn do płukania jamy ustnej i gardła);

leczeniu owrzodzeń skórnych i gojeniu ran (najlepiej roztarty z olejem np. lnianym).

W kuchni: poleca się orzeźwiające sałatki ze świeżych listków z oliwką i pomidorkiem.

Barwinek pospolity

Surowcem zielarskim jest ziele

Barwinek pospolity jest równocześnie rośliną trującą i leczenie nim powinno być prowadzone wyłącznie w porozumieniu z lekarzem fitoterapeutą. Niewskazane jest przyjmowanie barwinka w żadnej postaci przez kobiety w ciąży oraz okresie laktacji

Właściwości:

poprawia pamięć i krążenie;

obniżające ciśnienie krwi;

przeciwcukrzycowe;

wzmacniające serce;

poprawiające krążenie mózgowe i wieńcowe;

przeciwbólowe;

antylaktacyjne;

przeciwmiażdżycowe;

odtruwające;

przeciwbiegunkowe;

działa tonizująco;

wspomaga leczenie anemii.

Konwalia majowa

Mimo szerokiego zastosowania konwalii w medycynie roślina jest uznawana za trującą!

Majowy kwiat konwalii jest już symbolem rozkwitu wiosny. Oprócz walorów estetycznych oraz aromatycznych roślina jest również cennym źródłem z medycznego punktu widzenia.

Obecnie konwalia należy do najcenniejszych roślin leczniczych i jest podstawowym składnikiem wielu leków nasercowych.

Wykazuje działanie:

uspokajające, przeciwnerwicowe;

zwiększa siłę skurczową mięśnia sercowego jednocześnie obniżając częstotliwość skurczu;

poprawia krążenie, zwalnia tętno ale zwiększa pobudliwość mięśni serca;

działa moczopędnie, redukuje obrzęki;

łagodzi bóle reumatyczne.

Ziele konwalii pod żadnym pozorem nie może być stosowane w domowych kuracjach. Wyciągi i inne suplementy produkowane z tej rośliny należy nabywać jedynie w aptekach i sprawdzonych sklepach zielarskich. Ze względu na bardzo silnie działające glikozydy niebezpieczna jest cała roślina – zatruciem grozi nawet wypicie wody z wazonu, w którym stały kwiaty.

Materiał ma charakter edukacyjny i nie zastępuje porady lekarskiej – opisuje substancje i ich możliwe zastosowania na podstawie ogólnodostępnych publikacji, badań i materiałów znalezionych w Internecie, prasie oraz książkach.

Przydatna literatura do poszerzenia wiedzy o roślinach leczniczych:

Bebłowska B., Guzowska J., Rośliny lecznicze opis, zbiór, zastosowanie. Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1987

Buhner L., 30 leków z naturalnej apteki. Klub Dla Ciebie, Warszawa 2009

Fiedoruk Ł., Mazik M., Pastwa M., Leksykon ziół część 1 i część 2. Gazeta Wyborcza, Bielsko Biała 2016

Marczyk M., Domowe sposoby leczenia., Dragon, Bielsko-Biała 2015

Polakowska M., Leśne rośliny zielarskie., Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1987

Treben M., Apteka Pana Boga., Exlibris Galeria Polskiej Książki, Warszawa 2006

(RDLP Olsztyn)