O zachowaniach samobójczych wśród młodzieży

W Olsztynie odbyła się konferencja wojewódzka „Zachowania suicydalne dzieci i młodzieży – wyzwania w profilaktyce i terapii“. Organizatorem wydarzenia był samorząd województwa.

Wydarzenie skierowane było głównie do: nauczycieli, wychowawców, pedagogów szkolnych, psychologów oraz innych pracowników oświaty.

Nie zabrakło również terapeutów, pracowników socjalnych, asystentów rodziny, przedstawicieli służby zdrowia, profilaktyków. W konferencji udział wzięło około 300 osób, w tym blisko 100 osób uczestniczących w transmisji online.

Konferencję otworzył Gustaw Marek Brzezin, marszałek województwa warmińsko-mazurskiego, dziękując za tak duże zainteresowanie tym trudnym tematem, jakim są zachowania samobójcze wśród dzieci i młodzieży. Odniósł się do danych statystycznych dotyczących samobójstw w Polsce oraz podkreślił, że niezwykle ważna jest współpraca na wszystkich szczeblach, która pomoże eliminować ryzyko aktów samobójczych, również wśród najmłodszych.

To właśnie ten temat został podjęty jako pierwszy przez zaproszonych prelegentów. Profesor Jacek Szczepkowski z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu podkreślił, że brak wizji przyszłości oraz poczucie beznadziejności sytuacji i możliwości poradzenia sobie z nią sprawiają, że młody człowiek zakończenie swojego cierpienia dostrzega jedynie w śmierci. Należy pamiętać, że pomóc może każdy z nas, ponieważ te najważniejsze rozmowy odbywają się nawet wtedy, kiedy nie spodziewamy się, jaką mają wagę. Często nie wiemy, że obok nas siedzi potencjalny samobójca, a nasz brak empatii i zrozumienia może jedynie pogłębić jego poczucie zrezygnowania. Działania instytucjonalne polegające na eliminowaniu ryzyka samobójstw powinny opierać się na ocenie tego ryzyka (skala zjawiska, statystyki itp.) oraz na przeciwdziałaniu zachowaniom suicydalnym u konkretnych osób zagrożonych, zamiast bazować jedynie na szerszej perspektywie (profilaktyka ogółem).

Jacek Doliński – psycholog, psychoterapeuta z Kliniki Uniwersyteckiej SWPS w Warszawie – podjął temat reagowania na fakt, kiedy dziecko mówi o śmierci. Podkreślił, że żadnego wołania o pomoc nie można uznać za szantaż emocjonalny bądź blef. Należy zawsze komunikować się z dzieckiem zrozumiałym dla niego językiem, unikać oceniania, stosować logiczne porównania i przykłady, ale przede wszystkim kontrolować swoje emocje, bo dzięki temu mamy również wpływ na emocje dziecka. Okazanie zainteresowania dziecku w każdej sytuacji sprawi, że chętniej zwróci się do nas w potrzebie, kiedy pragnie wsparcia, otuchy.

Temat kontynuowała doktor Magdalena Skotnicka-Chaberek – psychoterapeutka i superwizorka psychoterapii poznawczo-behawioralnej z Kliniki Uniwersyteckiej SWPS w Warszawie – prezentując mechanizm interwencji kryzysowej podejmowanej wobec dziecka
po próbie samobójczej. Niezwykle ważnym narzędziem w walce o przywrócenie zdrowia psychicznego osoby w kryzysie jest terapia poznawczo-behawioralna. Poznawanie samego siebie, jak i środowiska, w którym dany człowiek funkcjonuje na co dzień, wpływa na zmniejszenie ryzyka powtórzenia próby samobójczej w przyszłości, ale także na zmniejszenie zagrożenia wystąpienia innych zdarzeń niepożądanych, jak np. samookaleczenia.

Jakie wsparcie należy zaoferować dzieciom, w otoczeniu których jest osoba po próbie samobójczej (np. kolega z klasy)? Należy zapewnić dzieciom jak najszybszy kontakt z osobą dorosłą, którą darzą zaufaniem (unikać konieczności rozmawiania z osobą obcą, której nie zdążą zaufać) oraz zapewnić, że w każdym momencie mogą zwrócić się do dorosłych z prośbą o rozmowę, pomoc i wsparcie.
Pani doktor podkreśliła, że pomoc dorosłym jest równoznaczna z pomocą dzieciom, gdyż wykwalifikowana kadra to już połowa sukcesu w dążeniu do poprawy zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży. Dlatego tak ważny jest rozwój kwalifikacji terapeutów, nauczycieli i środowisk lokalnych.

Co powinno wzmagać czujność dorosłych?
•    uczeń dzieli się z kolegami (również za pośrednictwem mediów społecznościowych) treściami dotyczącymi samobójstw;
•    uczeń mówi wprost o chęci popełnienia samobójstwa (również, kiedy zgłaszają to inni uczniowie);
•    uczeń gromadzi niebezpieczne przedmioty (żyletki, sznury);
•    uczeń interesuje się treściami dotyczącymi śmierci, dużo o niej rozmawia;
•    uczeń rozdaje swoje rzeczy.

Marcin Łokciewicz – pedagog, terapeuta z Centrum Leczenia Dzieci i Młodzieży w Zaborze – podzielił się „dobrymi praktykami“ z pracy z osobami po próbie samobójczej. Podkreślił pozytywny wpływ otoczenia na ludzi będących w kryzysie psychicznym, nie tylko tego w postaci wykwalifikowanej kadry, ale także „pozaosobowego“ otoczenia bezpośredniego, takiego jak: ciepły, na bieżąco modernizowany i doposażany budynek, bliskość natury (tereny zielone, zwierzęta), oddalenie od zgiełku, hałasu, znanych ścieżek i miejsc. Czas terapii powinien być dla młodego człowieka ofiarowaniem nie tylko profesjonalnego wsparcia zdrowotnego, ale także spokoju, harmonii i wewnętrznego wyciszenia.

Na zakończenie konferencji komisarz Ewa Szczepanek – ekspert ds. nieletnich i profilaktyki społecznej Komendy Wojewódzkiej Policji w Olsztynie – zaprezentowała dane statystyczne dotyczące aktów samobójczych podejmowanych w województwie warmińsko-mazurskim. Niewątpliwie zawsze będą one zbyt wysokie. Należy jednak podkreślić, że dużą grupę wśród młodych ludzi podejmujących próby samobójcze są tak zwani „młodzi dorośli“, czyli osoby pomiędzy 19 a 24 rokiem życia. Najrzadziej akty samobójcze odnotowuje się u najmłodszych dzieci (do 12 roku życia), jednak wciąż jest takich przypadków nawet kilka rocznie. W 2020 r. 6 osób małoletnich popełniło samobójstwo (13 osób z grupy wiekowej 19-24 również nie udało się uratować).

Komisarz zaprezentowała również najważniejsze numery alarmowe, pod którymi można szukać pomocy:
•    Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży – 116 111
•    Pomoc dla nauczycieli, rodziców/całodobowa bezpłatna infolinia – 800 080 222
•    Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka – 800 12 12 12
•    Ogólnopolski telefon dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” – 800 120 002.

Konferencję podsumowała Jolanta Piotrowska – członek zarządu województwa warmińsko-mazurskiego, dziękując za zaangażowanie prelegentom, uczestnikom konferencji (również tym zebranym online) oraz organizatorom. Podkreśliła wagę rozmawiania o tym trudnym temacie i zapewniła o dalszym wspieraniu najistotniejszych obszarów tematycznych będących w kompetencji samorządu województwa warmińsko-mazurskiego.

(wwim)