Powszechny Spis Rolny 2020 – wstępne wyniki

Od 1 września do 30 listopada 2020 roku został przeprowadzony w Polsce Powszechny Spis Rolny (PSR). Spis obejmował stan na 1 czerwca 2020 roku i były nim objęte gospodarstwa rolne, których użytkownikami były osoby fizyczne (gospodarstwa indywidualne) oraz osoby prawne i jednostki niemające osobowości prawnej. 

Dostępne dane opierają się na wstępnych wynikach, według, których utrzymuje się tendencja spadku liczby gospodarstw rolnym, przy jednoczesnym wzroście ich średniej powierzchni.

W porównaniu z wynikami uzyskanym w PSR 2010, wzrosła liczba gospodarstw prowadzących wyłącznie produkcję roślinną oraz wyłącznie produkcję zwierzęcą. Zmniejszyła się liczba gospodarstw mieszanych – czyli prowadzących jednocześnie produkcję roślinną  i zwierzęcą.

Według wyników PSR 2020 w województwie warmińsko-mazurskim jest 43 tysiące gospodarstw, a w porównaniu do wyników PSR 2010, liczba ta zmniejszyła się o 2,7%. Ubyło gospodarstw w grupach obszarowych 1-3 ha oraz 7-30 ha, a przybyło w zupełnie małym przedziale ha, czyli 0-1, oraz 3-7ha i zdecydowanie powyżej 30ha i więcej użytków rolnych. Wg GUS zmiany te związane są z procesem starzenia się mieszkańców wsi jak również z problemem związanym z brakiem następców. Kolejną przyczyną takiego stanu rzeczy jest niski dochód z działalności rolniczej a co za tym idzie,  brak środków inwestycyjnych na rozwój gospodarstwa,  co prowadzi do rezygnacji z prowadzenia tej działalności. W porównaniu z PSR 2010  w ogólnej liczbie gospodarstw wzrósł udział gospodarstw o powierzchni powyżej 30 ha użytków rolnych (o 2,4%). Użytkownikami tych gospodarstw są najczęściej rolnicy, którzy wiążą swoją przyszłość z rolnictwem i powiększają areał gospodarstwa oraz skalę produkcji, aby zapewnić sobie i swoim rodzinom  odpowiedni  poziom dochodów.

Zmniejszająca się liczba gospodarstw spowodowała, że nastąpił wzrost średniej powierzchni gospodarstwa rolnego. Przeciętna ogólna powierzchnia gospodarstwa rolnego wzrosła nieznacznie w porównaniu do 2010 roku, ale w odniesieniu do powierzchni użytków rolnych ten wzrost wynosi 1 ha ( w 2010 roku było 22,9 a w 2020 – 23,9 ha). W odniesieniu Polski wzrost jest jeszcze wyższy, bo wynosi 1,30 ha (w 2010-9,8 ha a w 2020-11,1 ha).

W strukturze gospodarstw rolnych według rodzaju prowadzonej produkcji rolniczej widać wyraźny spadek w ilości gospodarstw prowadzących jednocześnie produkcję roślinną i zwierzęcą.

Zaobserwowano proces rozwijający się trend specjalizacji produkcji. Coraz częściej rolnicy w swoich gospodarstwach chcą specjalizować się w jednej wybranej produkcji. Specjalizacja gospodarstw rolnych sprzyja ich rozwojowi i dlatego na wynikach często widać, że gospodarstwa starają się funkcjonować na zasadzie przedsiębiorstwa nastawionego na zysk, często z własnym przetwórstwem, sprzedażą, eksportem, inwestując wypracowywane środki    w zakup ziemi, maszyn, oraz budowę obiektów.

 Analizując użytkowanie gruntów i powierzchnię zasiewów zaobserwowano, że zwiększyła się powierzchnia użytków rolnych. Ubyło gruntów przeznaczonych na rozwój innych działalności gospodarczych nie związanych z rolnictwem oraz lasów i gruntów leśnych. W porównaniu z 2010 rokiem, udział powierzchni użytków rolnych w ogólnej powierzchni gospodarstw zwiększył się o 3,6%. Z przeprowadzonych przez GUS badań wynika, że o 15 tysięcy ha wzrosła powierzchnia trwałych użytków zielonych. Zaobserwowano też zmianę sposobu użytkowania trwałych użytków zielonych. Udział powierzchni łąk trwałych w ogólnej powierzchni trwałych użytków zielonych zwiększył się o 15,5%. Zmiana ta była wynikiem sposobu utrzymania i żywienia, czyli częściej stosowanym systemem alkierzowym z żywieniu a nie wypasem. Czynnikami, które sprzyjały tej zmianie były problemy z wypędzaniem  i spędzaniem zwierząt na i z pastwiska, niebezpieczeństwo przepędów oraz skala chowu uniemożliwiająca udój na pastwisku. Powierzchnia zasiewów wzrosła w 2020 roku  w porównaniu z PSR 2010, o 7%.  Pod zasiewy przywracano użytki rolne , które wcześniej były ugorowane. Związane to było ze zmianą podejścia rolników do gruntów dotychczas ugorowanych, które i tak muszą być utrzymywane w dobrej kulturze rolnej. Uprawa roślin na tych polach rekompensowała dotychczas ponoszone koszty i jednocześnie pozwalała uzyskać dodatkowy dochód czy wzbogacić zaplecze paszowe.

W porównaniu do PSR 2010, zmniejszyła się powierzchnia zbóż. Według danych ze spisu 2020, województwo warmińsko-mazurskie charakteryzowało się najmniejszym udziałem powierzchni uprawy zbóż w ogólnej powierzchni zasiewów. Udział powierzchni zbóż  w ogólnej powierzchni zasiewów w okresie między spisowym zmniejszył się o 12%.

Bardzo dużą różnicę zaobserwowano w powierzchni zasiewów ziemniaków. Ostatnie 10 lat przyniosło zmniejszenie powierzchni ziemniaka w naszym województwie o 45%, czyli prawie połowę. Województwo warmińsko-mazurskie charakteryzowało się jednym z najmniejszych udziałów powierzchni uprawy ziemniaków w ogólnej powierzchni zasiewów.

Zaobserwowano koncentrację uprawy ziemniaków w gospodarstwach rolnych specjalizujących się w ich uprawie, realizujących dostawy do sieci handlowych i zakładów przemysłu ziemniaczanego. Pozostały praktycznie tylko ziemniaki konsumpcyjne. Postępująca zmiana sposobu żywienia zwierząt gospodarskich, zredukowała ich znaczenie paszowe.

Porównując dane z obydwu spisów rolnych, uprawa rzepaku zwiększyła się aż o 26%. Większa powierzchnia uprawy tych gatunków roślin wynikała ze zwiększonego zapotrzebowania surowcowego przemysłu olejarskiego, w tym rozwoju biopaliw. Zauważono także zastosowanie rzepaku jako komponentu do produkcji pasz rzepakowych, stanowiących cenne źródło białka i energii dla zwierząt gospodarskich.

Według wyników PSR 2020 w porównaniu do PSR 2010 zwiększyło się pogłowie bydła i drobiu, natomiast zmniejszyło świń. Pogłowie bydła zwiększyło się o 11,9 %. Nastąpiły zmiany wskazujące na rozwój hodowli bydła opasowego i specjalizację w produkcji bydła mlecznego.

Spadek pogłowia świń wynikał głównie z niestabilnej sytuacji na rynku trzody chlewnej, niskiej opłacalności tuczu oraz występowania ognisk afrykańskiego pomoru świń (ASF). W okresie dziesięciolecia między spisami, pogłowie świń zmniejszyło się o 44 tysiące sztuk (6,5%) , w tym loch o 27 tysięcy sztuk tj. aż o 38,6%.

Zmiany w produkcji świń wskazują na specjalizację gospodarstw w kierunku intensywnego tuczu zwierząt pochodzących z zakupu, głównie z importu i znaczne ograniczenie stada podstawowego. Dotychczasowa hodowla prosiąt oraz doskonalenie ras w cyklu zamkniętym, zostało mocno ograniczone.

W porównaniu z wynikami spisu rolnego przeprowadzonego w 2010r., odnotowano bardzo wysoki (o 28,2%)  wzrost pogłowia drobiu. Zwiększenie liczebności stad u hodowców drobiu stymulowane było systematycznym rozwojem sprzedaży drobiu na rynkach zagranicznych. Polska znalazła się na pozycji lidera w produkcji żywca drobiowego w Unii Europejskiej i była w światowej czołówce eksporterów mięsa drobiowego. Średnia obsada drobiu na 100 ha użytków rolnych w 2020 r. wyniosła 946 sztuk, podczas gdy w Polsce 1537 sztuk.

Przedstawione przez GUS wyniki Powszechnego Spisu Rolnego odnoszą się również do kwestii, która obecne szczególnie interesuje rolników, a mianowicie do nawozów.

Odnotowano wysoki wzrost nawożenia wapniowego w porównaniu z wynikami uzyskanymi 10 lat wcześniej. Zużycie nawozów wapniowych zarówno w województwie warmińsko-mazurskim jak i w Polsce wzrosło w okresie między spisami  ponad dwukrotnie.  Na wzrost zużycia tych nawozów wpłynął m.in. wprowadzony w 2019r. „ Ogólnopolski program regeneracji środowiskowej gleb poprzez ich wapnowanie” i związane z tym programem dofinansowania na realizację przedsięwzięć skutkujących poprawą jakości środowiska.

Zużycie pozostałych nawozów takich jak azotowe, fosforowe i potasowe utrzymywało się na względnie równym poziomie zarówno w 2010 jak i 2020.

(WMODR)