20 lat polskiej kolei w statystykach Urzędu Transportu Kolejowego

Obchodzący w tym roku 20-lecie Urząd Transportu Kolejowego przygotował statystyki podsumowujące kolej w Polsce na przestrzeni dwóch ostatnich dekad. Dowiemy się z nich m.in. jaką popularnością cieszyły się w tym czasie pociągi pasażerskie, przewozy towarowe oraz intermodalne, a także ile wagonów danego typu posiadali przewoźnicy. Opracowanie obejmuje również inne dane, w tym eksploatacyjne i infrastrukturalne.

Istniejący od 2003 r. Urząd Transportu Kolejowego gromadzi od 20 lat najważniejsze dane o transporcie kolejowym w Polsce. Dzięki nim można zobaczyć najważniejsze parametry rynku w szerszej perspektywie, sięgającej czasów sprzed restrukturyzacji kolei w Polsce. W jej wyniku nastąpił podział spółki PKP i rozdzielenie funkcji zarządcy infrastruktury od przewoźnika kolejowego. W 2003 r. funkcjonowało także mniej przewoźników pasażerskich i towarowych.

Ostatnie 20 lat kolei w Polsce przyniosło duże zmiany na rynku, choć nie zawsze przekładały się one na wzrost przewozów. Liczba pasażerów kolei w Polsce od 2003 r. do 2016 r. fluktuowała w granicach ok. 260–290 mln, nigdy nie przekraczając granicy 300 mln pasażerów. Granica ta została przekroczona dopiero w 2017 r. W 2019 r. liczba pasażerów osiągnęła poziom 335,9 mln pasażerów, a następnie w 2020 r. w związku z pandemią odnotowano duży spadek do poziomu 209,4 mln pasażerów. W kolejnym, 2021 r. rynek powoli podnosił się po kryzysie, a liczba pasażerów osiągnęła poziom 245,1 mln. Dopiero w 2022 r. przewozy pasażerskie wróciły do przedpandemicznego trendu wzrostowego, a wyniki przewozowe były wyższe niż w 2019 r. Rynek osiągnął poziom 342,2 mln przewiezionych pasażerów, co stanowi najwyższy wynik w ciągu ostatnich 20 lat.

Rekordowo duża popularność kolei w 2022 r. względem ostatnich 20 lat przełożyła się także na najwyższy w tym czasie wskaźnik wykorzystania kolei pasażerskich mówiący o  liczbie podróży na 1 mieszkańca Polski.

W ciągu 20 ostatnich lat spadła masa przewiezionych koleją towarów, chociaż wzrosła wielkość pracy przewozowej, w przypadku której mamy do czynienia z trendem wzrostowym. Masa przewiezionych ładunków najwyższą wartość osiągnęła w 2007 r., kiedy koleją przewieziono 293,0 mln ton towarów. W kolejnych latach obserwowano spadek parametru z niewielkimi wzrostami w 2010 r. i w 2018 r. Natomiast praca przewozowa osiągnęła w ciągu ostatnich 20 lat swój najwyższy poziom właśnie w 2022 r.

Na przestrzeni 20 lat statystyk UTK zmieniała się liczba lokomotyw pasażerskich i spalinowych, elektrycznych i spalinowych wagonów silnikowych oraz elektrycznych i spalinowych zespołów trakcyjnych. Interesujące wydają się zmiany w obszarze stanu wagonów pozostających w dyspozycji przewoźników pasażerskich. Liczba wagonów z miejscami do siedzenia w ciągu 20 lat spadła o ok. połowę, a liczba wagonów piętrowych z miejscami do siedzenia spadła z 897 w 2003 r. do 74 w 2022 r. Spadki objęły również liczbę wagonów gastronomicznych, wagonów z miejscami do leżenia i wagonów sypialnych.

Nieco wrosło zatrudnienie u przewoźników pasażerskich i w 2022 r. było niewiele wyższe od tego z 2003 r. Liczba pracowników w przewozach towarowych systematycznie, prawie corocznie malała, rozpoczynając od poziomu 55,0 tys. osób w 2003 r. do 26,5 tys. osób w 2022 r. Podobny spadek zatrudnienia nastąpił u zarządców infrastruktury.

Pełne zestawienie 20-letnich statystyk prowadzonych przez Urząd Transportu Kolejowego znajduje się w rozdziale 7. „Sprawozdania z funkcjonowania rynku transportu kolejowego w 2022 r.”

(UTK)