Od tego roku obowiązują nowe zasady dotyczące dyżurów nocnych aptek

Jak informuje Dziennik Gazeta Prawna, nowelizacja ustawy refundacyjnej, która obowiązuje od 1 stycznia 2024 ., wprowadza kluczowe zmiany w przepisach ustawy Prawo farmaceutyczne. Chodzi o obowiązkowe dyżury aptek finansowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Od 1 stycznia nie ma już dyżurów bezpłatnych i przymusowych. Teraz są one płatne i dobrowolne. Dlatego Zarząd Powiatu Ostródzkiego podjął uchwałę w sprawie wyznaczenia apteki ogólnodostępnej do pełnienia dyżurów w porze nocnej i dyżurów w dni wolne od pracy. Na terenie naszego powiatu jest to tylko jedna apteka zlokalizowana w Ostródzie, przy ul. Jaracza 21.

W swojej uchwale  Zarząd Powiatu w Ostródzie wyznaczył Aptekę Meritum mieszczącą się w Ostródzie przy ul. Jaracza 21, prowadzoną przez MERITUM Sp. z o.o. 14-300 Morąg ul. Wróblewskiego 1A, do pełnienia dyżurów w roku 2024:

1) w porze nocnej – we wszystkie niedziele roku – z wyjątkiem niedziel, które wypadają w dni, o których mowa w art. 1 pkt 1 lub art. 1a ust. 1 ustawy z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1920), w godzinach: 21.00-23.00;

2) w dni wolne od pracy oraz w porze nocnej – we wszystkie dni wolne od pracy, o których mowa w art. 1 pkt 1 lub art. 1a ust. 1 ustawy z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1920), w godzinach: 10.00-14.00 oraz 19.00-21.00.

Uchwała weszła w życie dniem 1 marca 2024 roku i obowiązuje do 31 grudnia 2024 r.

Zgodnie z nowelizacją ustawy refundacyjnej wprowadzono definicję dyżurów aptek, według której tylko dyżury pełnione w oparciu o nową definicję będą podlegały finansowaniu z budżetu Narodowego Funduszu Zdrowia:

– dyżur w porze nocnej – jest pełniony przez aptekę ogólnodostępną bez przerwy przez kolejne 2 godziny zegarowe w przedziale czasowym między godzinami 19.00 a 23.00;”

– dyżur w dzień wolny od pracy (jako dzień wolny od pracy rozumie się niedziele i święta) – pełniony jest przez aptekę ogólnodostępną w dniach, o których mowa w art. 1 lub art. 1a ust. 1 ustawy z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1920), bez przerwy przez kolejne 4 godziny zegarowe w przedziale czasowym między godzinami 10.00 a 18.00;

– prowadzone w godzinach określonych w ustawie;

– prowadzone w miastach będących siedzibami powiatu, które nie przekraczają 40 tysięcy mieszkańców;

DGP pisze, że nowelizacja podkreśla potrzebę wprowadzenia odpłatnych dyżurów, co ma zmotywować apteki do ich pełnienia. Autorzy uważają, że proponowane rozwiązania poprawią zabezpieczenie pacjentów, eliminując czynnik zniechęcający apteki do pełnienia nocnych dyżurów ze względu na niską opłacalność. Innymi słowy, nowe rozwiązania mają sprawić, że apteki chętniej i częściej będą organizowały dyżury w nocy i święta, co ma ułatwić klientom kupno leków.

Agnieszka Wasześcik z Referatu Obrony Cywilnej, Zdrowia i Spraw Obywatelskich Starostwa Powiatowego w Ostródzie mówi, że zmian w nocnych dyżurach aptek wynika ze zmiany ustawy „Prawo Farmaceutyczne”. Kiedyś ustawa ta obligowała apteki ogólnodostępne do dyżurowania w porze nocnej. Teraz, zgodnie z nowelą ustawy, już takiego obowiązkowego dyżuru pełnić nie muszą.

Od listopada 2023 roku rozmawialiśmy z właścicielami aptek, jak uchwalono nowelizację ustawy o prawie farmaceutycznym. Do pełnienia dyżurów aptek w porze nocnej i w dniu wolne od pracy zgłosiła się tylko jedna aptek w Ostródzie.

Niektórzy farmaceuci są zdania, że starostwo nie chce finansować takich dyżurów, stąd ich obecna decyzja o braku przystąpienia do otwarcia aptek w porze nocnej i świątecznej.

Agnieszka Wasześcik z Referatu Obrony Cywilnej, Zdrowia i Spraw Obywatelskich Starostwa Powiatowego w Ostródzie powiedziała naszemu portalowi, że  przy podejmowaniu pierwszej uchwały o dyżurach nie rozważano ich finansowania ze środków powiatu, ponieważ zdaniem urzędniczki, właściciele aptek sugerowali, że są one niepotrzebne. Została jednak przeprowadzona analiza potrzeb mieszkańców powiatu w punktach nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej, z której wynikło, że do godz. 22.00 jest największy ruch, a sporadycznie do 23.00, dlatego zdecydowano o dyżurach tylko do godz. 23.00. Jeżeli okaże się, że wyznaczone przez Zarząd Powiatu godziny nie zaspokajają potrzeb mieszkańców powiatu ostródzkiego, to zapewne włodarze powiatu pochylą się jeszcze raz na tym tematem.

Ministerstwo Zdrowia przygotowało odpowiedzi na najważniejsze pytania w tej sprawie:

Czy do pełnienia dyżuru może zostać wyznaczony punkt apteczny?

Nie.

Pełnienie dyżuru może następować wyłącznie przez aptekę ogólnodostępną, co wprost wynika z nowych przepisów Prawa farmaceutycznego oraz uzasadnienia do nich.

Czy wyznaczanie dyżurów aptecznych jest obowiązkowe?

To zależy od przypadku.

W części z nich wyznaczenie takie jest obligatoryjne, w części będzie fakultatywne. Zasadniczo niezależnie od sytuacji, zawsze w powiecie, którego siedzibą jest miasto liczące powyżej 40 tysięcy mieszkańców, wyznaczanie dyżurów jest fakultatywne.

Natomiast jeżeli siedzibą powiatu jest miasto nie większe niż 40 tysięcy mieszkańców, wyznaczenie dyżurów będzie obowiązkowe tylko, jeżeli nie będą spełnione gwarancje zaspokajania potrzeb, o których mowa w nowym art. 94 ust. 3 zdanie pierwsze Prawa farmaceutycznego. Aby spełnienia albo brak spełnienia taki potrzeb ustalić, zarząd powiatu powinien przeprowadzić stosowną analizę poziomu zaspokajania potrzeb.

Jeżeli natomiast gwarancje, o których mowa w ww. przepisie, istnieją w powiecie, wówczas nie ma tam obowiązku wyznaczania dyżurów, nawet jeżeli siedzibą powiatu jest miasto równe albo mniejsze niż 40 tysięcy mieszkańców.

Należy dodać, że nie ma również obowiązku wyznaczania dyżurów aptecznych w powiatach mających swoją siedzibę w sąsiadujących z nimi miastach na prawach powiatu. Dotyczy to tzw. powiatów „obarzankowych”, które swoją siedzibę mają nie na terenie tegoż powiatu, tylko w sąsiadujących z nimi miastach na prawach powiatu.

Co więcej, odnośnie pierwszej z dwu opisanych wyżej sytuacji należy dodać, że nie występuje bezwzględny obowiązek prezydenta miasta na prawach powiatu do wyznaczenia dyżurów w tym mieście. Wynika to z tego, że miasta na prawach powiatu, będące jednocześnie siedzibami powiatów obwarzankowych, są to dość duże jednostki (tj. miasta liczące w czasie reformy z lat 90-tych albo powyżej 100 tysięcy mieszkańców albo wprawdzie nieco mniejsze miasta, ale siedziby dawnych województw). Wszystkie tego rodzaju miasta przekraczają swoją liczebnością 40 tysięcy mieszkańców (najmniejsze z nich wydaje się być Świnoujście liczące ok. 42 tysiące mieszkańców), więc i tak ich władze nie musiałyby wyznaczać dyżurów, nawet nie posiadając swojego obecnego statusu „miast na prawach powiatu”.

W miastach tych można wyznaczyć dyżury w trybie fakultatywnym.

Skąd władze powiatu mają wiedzieć, czy istnieje potrzeba wyznaczenia dyżurów na terenie powiatu?

Zarząd powiatu powinien przeprowadzić analizę zaspokajania potrzeb, o której mowa w art. 94 ust. 9 pkt 3 Prawa farmaceutycznego. Jakkolwiek wprost jest o niej mowa tylko w tym przepisie, to nie oznacza to, że wyłącznie w sytuacji opisanej tym przepisem (chęć nieobowiązkowego wyznaczenia dyżurów w powiecie z siedzibą w mieście większym niż 40 tysięcy mieszkańców, lub wyznaczenia ponadnormatywnych godzin dyżurowania) tę analizę należy stosować.

Analiza ta ma stanowić podstawę ustalenia potrzeby albo wręcz konieczności wyznaczenia dyżurów w danym powiecie, a zatem tym bardziej trzeba ją przeprowadzić w sytuacji opisanej w art. 93 ust. 3 Prawa farmaceutycznego, tj. w powiecie z siedzibą w mieście mniejszym niż 40 tysięcy mieszkańców.

Jej efektem w tych jednostkach będzie wyznaczenie dyżurów – jeżeli analiza wykaże brak gwarancji opisanych w przywołanym wyżej przepisie albo ustalenie braku konieczności wyznaczenia dyżurów – o ile omawiana analiza wykaże spełnianie ww. gwarancji.

Ustawodawca nie określił natomiast sposobu przeprowadzania tej analizy, z czego wniosek, że dopuszczalne są różne metody jej przeprowadzania, byleby były zgodne z prawem i pozwoliły na postawienie wniosków co do ww. gwarancji.

Natomiast podstawowym i nieodzownym elementem tej analizy musi być przegląd przekazywanych zgodnie z nowymi przepisami Prawa farmaceutycznego (w określony sposób, w określonych terminach) rozkładami pracy aptek ogólnodostępnych, które przekazywane mają być przez podmioty prowadzące apteki na terenie danego powiatu.

Czy dyżur w porze nocnej musi być pełniony również w dzień wolny od pracy?

Tak.

Zgodnie z uzasadnieniem ustawy z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych oraz niektórych innych ustaw, która do Prawa farmaceutycznego wprowadziła nowe zasady dotyczące dyżurów aptecznych, pełnienie dyżuru w dzień wolny od pracy nie wyłącza konieczności pełnienia dyżuru w porze nocnej.

Innymi słowy, konieczność (zakładając, że ona formalnie występuje) pełnienia dyżuru w porze nocnej obejmuje również dzień wolny od pracy, a zatem w tym dniu musi być pełniony zarówno „dyżur w dzień wolny od pracy” oraz „dyżur w porze nocnej” tak, jak je opisuje ustawa Prawo farmaceutyczne.

Powyższe nie jest jednak równoznaczne z tym, że w owym dniu wolnym od pracy oba rodzaje dyżuru musi pełnić ta sama apteka, albowiem nowe przepisy Prawa farmaceutycznego nie nakładają obowiązku pełnienia dyżurów przez wyłącznie 1 aptekę ogólnodostępną, a jedynie zobowiązują do pełnienia danego dyżuru 1 aptekę w danym momencie, albo mówiąc bardziej precyzyjnie – 1 dyżuru danego rodzaju (jednego z dwu rodzajów dyżurów) w danym dniu.

Innymi więc słowy, w przypadku ustanowienia przez władzę wykonawczą powiatu dyżurów, w każdy dany dzień roboczy zrealizowany ma być dyżur nocny w wymiarze 2 pełnych godzin zegarowych (które dwie godziny w przedziale pomiędzy 19.00 a 23.00 to będą, jest to bez znaczenia – pozostawia się to do wyboru zarządu powiatu w sposób najlepiej odpowiadający lokalnym mieszkańcom), zaś w dzień ustawowo wolny od pracy zrealizowane mają być oba rodzaje dyżuru, czyli „dyżur w dzień wolny od pracy” w wymiarze 4 pełnych godzin zegarowych (znów –które dwie godziny w przedziale pomiędzy 19.00 a 23.00 to będą, jest wyborem władz powiatu) oraz „dyżur w porze nocnej”.

A zatem inaczej niż w każdy dzień roboczy (w którym dyżur ma trwać 4 godziny), w każdy dzień ustawowo wolny od pracy dyżur ma wynieść sumarycznie 6 pełnych godzin zegarowych (4 godziny + 2 godziny), ale nie musi ich zrealizować jedna i ta sama apteka ogólnodostępna, a z punktu widzenia przepisów mogą to być równie dobrze dwie różne apteki (przy czym czy byłoby to rozwiązanie optymalnie dogodne dla mieszkańców danego powiatu, pozostawia się ocenie i decyzji zarządu tego powiatu).

Czy uchwała zarządu powiatu w sprawie dyżurów aptecznych musi dotyczyć wyłącznie jednej apteki?

Nie.

Możliwe jest powierzenie pełnienia dyżurów więcej niż 1 aptece. Nowe przepisy Prawa farmaceutycznego należy rozumieć i interpretować w taki sposób, że dyżur mogą pełnić np. dwie albo trzy apteki ogólnodostępne, nie zaś, że może je pełnić tylko 1 apteka w ogóle.

Wymogiem jest jedynie, by pełnione dyżury nie nachodziły na siebie, a były pełnione naprzemiennie (rotacyjnie) w taki sposób, aby łącznie sumowały się do pełnej liczby godzin dyżuru w porze nocnej oraz dyżuru w dzień wolny od pracy w wymiarze wymaganym przez ustawę Prawo farmaceutyczne.

Czy apteka wyznaczona do dyżurowania przez władze powiatu musi być zlokalizowana w mieście będącym siedziba tego powiatu?

Apteka wyznaczona do dyżuru może być zlokalizowana gdziekolwiek na terenie powiatu, byleby była w stanie sprostać wymogom art. 94 ust. 7 i 8 Prawa farmaceutycznego.

W aspekcie geograficznym nie ma wymogu, aby była zlokalizowana konkretnie w mieście będącym siedzibą powiatu.

W jakich sytuacjach to powiat będzie finansował dyżury apteczne?

Powiat sfinansuje dyżury pełnione w ponadnormatywnym wymiarze czasowym (art. 94 ust. 9 pkt 3 lit. b) albo w przypadku wyznaczenia więcej niż 1 apteki ogólnodostępnej do dyżurowania w sposób nakładający się na siebie – w zakresie nadmiarowym, czyli nie zapłaci drugiej i kolejnej aptece.

https://www.gov.pl/web/zdrowie/dyzury-apteczne – więcej na ten temat.

Uchwała nr 2207402024 – dotycząca dyżurów aptek w naszym powiecie.

(red.)