Nauczycielu, wietrz sale lekcyjne!
Zmniejszenie koncentracji i ograniczenie przyswajania wiadomości, to główne skutki braku wietrzenia sal lekcyjnych w szkołach i na uczelniach. Pomieszczenia należy wietrzyć głównie ze względu na wzrost stężenia dwutlenku węgla, którego nadmierna ilość w powietrzu wdychanym przez uczniów lub studentów w trakcie zajęć edukacyjnych może prowadzić do tych skutków.
Śpiący uczniowie
Trudno się dziwić uczniom/studentom przebywającym w zamkniętych i niewietrzonych klasach, że po dwóch kwadransach zasypiają i tracą koncentrację.
Człowiek do oddychania potrzebuje około 20 m3 świeżego powietrza na godzinę, a wydycha powietrze, w którym stężenie dwutlenku węgla wynosi ok. 3 – 4%. Jeśli pomieszczenie jest słabo wentylowane i jednocześnie przebywa w nim wiele osób, stężenie CO2 w powietrzu rośnie.
Kiedy uczniowie/studenci wdychają takie powietrze, zawarty w nim dwutlenek węgla rozpuszcza się w ich krwi i reagując z wodą tworzy kwas węglowy, który następnie rozkłada się na jony wodorowy i wodorowęglanowy. Wzrost ilości jonów wodorowych prowadzi z kolei do zakwaszania się krwi i zaburzenia równowagi elektrolitów, a w rezultacie do pogorszenia samopoczucia i spadku wydajności intelektualnej.
Wietrzenie sal lekcyjnych jest jednym z elementów higieny procesów nauczania poprawiającym jego skuteczność. Jeśli więc nauczyciel w trakcie lekcji zauważy symptomy zmęczenia u uczniów, powinien zrobić krótką przerwę na otwarcie okien na oścież i poprosić uczniów o zrobienie kilku ćwiczeń ruchowych.
Jakość powietrza a myślenie
Podczas 8-godzinnego dnia pracy za próg bezpieczeństwa przyjmuje się stężenie CO2 równe 5000 ppm (cząsteczek CO2 na milion cząsteczek powietrza). Jest to jednak granica bezpieczeństwa, a nie komfortu i wpływu na zdrowie. Przyjmuje się, że powietrze o bardzo dobrej jakości powinno zawierać nie więcej niż 600 ppm, a minimum higieniczne to 1000 ppm. Poza tą granicą uznaje się jakość powietrza za niewłaściwą i mającą niekorzystny wpływ
na pracę umysłową człowieka. Organizm ludzki emituje do otoczenia nie tylko dwutlenek węgla, ale również inne substancje czynne zapachowo i to właśnie ta mieszanina w połączeniu z wilgocią, powodują u użytkowników silne odczucie zużytego powietrza oraz utraty koncentracji i dyskomfortu.
Powietrze a alergie
Pomieszczenia edukacyjne należy wietrzyć również ze względu na ograniczenie wzrostu wilgotności powietrza, która sprzyja rozwojowi roztoczy i pleśni, stanowiących jedne z ważniejszych alergenów, które powodują zaostrzenie astmy i pozostałych chorób alergicznych, obniżenie temperatury powietrza w pomieszczeniach, jak również zmniejszenie stężenia lotnych związków organicznych emitowanych przez materiały budowlane i wykończeniowe oraz elementy wyposażenia pomieszczeń.
Częstotliwość wietrzenia
W większości klas za wymianę powietrza odpowiada najczęściej jednak kratka wentylacyjna, zaś w części polskich szkół (zwłaszcza tych starych) jedynym dostępnym środkiem umożliwiającym polepszeniem parametrów powietrza jest otwieranie okien. Wentylowanie tego typu odbywać się powinno:
na wszystkich przerwach po godzinnych zajęciach lekcyjnych przez ok. 10 min,
w połowie zajęć dwugodzinnych przez ok. 3–5 min,
rano przed rozpoczęciem zajęć przez ok. 5 min.
Zdrowie i komfort pracy nauczycieli
Niewłaściwa jakość powietrza w budynkach szkolnych może być przyczyną problemów zdrowotnych również nauczycieli, a także wpływać na komfort ich pracy. Prawdopodobnymi skutkami są też:
zmniejszona wydajność pracy nauczycieli i pedagogów,
mniejsza aktywność w pracy z powodu dyskomfortu, chorób i absencji,
występowanie napiętych stosunków między nauczycielami, uczniami, rodzicami i administracją szkolną.
Oddziaływanie dwutlenku węgla na organizm
W Polsce ok. 1% dzieci w wieku szkolnym, czyli ok. 60 000 osób, zapada na przewlekłe choroby układu oddechowego, w tym na dychawicę oskrzelową [Jędrzejewska-Ścibak T.: Jakość powietrza w budynkach szkolnych w Polsce – wymagania prawne oraz zakres odpowiedzialności za ich realizację. Problemy jakości powietrza wewnętrznego w Polsce 2001. Warszawa, PW 2002]. Te liczby wskazują na konieczność zapewnienia w pomieszczeniach edukacyjnych prawidłowej jakości powietrza, sprzyjającej lepszemu samopoczuciu i zdrowiu uczniów oraz zwiększeniu aktywności w przyswajaniu wiedzy.
Oddziaływanie CO2 w pomieszczeniach zamkniętych na zdrowie człowieka
| Stężenie CO2 (ppm) | Wpływ na organizm człowieka |
| 1000 | Minimum higieniczne |
| pow. 5 000 | Poczucie zmęczenia i dyskomfortu |
| pow. 15 000 | Zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej krwi i oddychania |
| pow. 30 000 | Zawroty i ból głowy, mdłości |
| Pow. 50 000 | Utrudnione oddychania, zaburzenie widzenia |
| Pow. 100 000 | Utrata przytomności, śmierć |
Zespół chorego budynku
Jak podaje Centralny Instytut Ochrony Pracy w opracowaniu „Kształtowanie jakości powietrza w pomieszczeniach szkolnych”, narażenie na czynniki szkodliwe i uciążliwe
w pomieszczeniach szkół może prowadzić do powstania tzw. „zespołu chorego budynku” (SBS).
Zespół chorego budynku objawia się:
zmęczeniem,
uczuciem duszności,
bólami i zawrotami głowy,
drażliwością,
obniżoną koncentracją uwagi,
zaburzeniami pamięci,
podrażnieniem błon śluzowych oczu i górnych dróg oddechowych,
częstszym występowaniem nieżytów dróg oddechowych, niekiedy z objawami zbliżonymi do astmy oskrzelowej, oraz zmianami skórnymi.
Wyniki dotychczasowych badań wskazują, że najczęściej przyczyną SBS są lotne związki organiczne oraz pyły i aerozole, głównie bioaerozole – zawieszone w powietrzu grzyby mikroskopijne i bakterie. Przyczyną wymienionych dolegliwości są także niewłaściwe parametry powietrza, a więc nieprawidłowa temperatura, wilgotność i prędkość powietrza, a także stężenia dwutlenku węgla, które mogą być powodowane m.in. nieskutecznym działaniem systemów wentylacji/klimatyzacji lub brakiem takich systemów, co jest częstym zjawiskiem w polskich szkołach.
(WSSE Olsztyn)
