Koci świat

Szare, bure i pstrokate, wszystkie koty mają swoje święto – te dzikie też. W polskich lasach występują przedstawiciele dwóch gatunków dzikich kotów: ryś i żbik.

Z Dniem Kota, obchodzonym 17 lutego, kojarzą się nam przede wszystkim koty domowe. Warto pamiętać, że rodzina kotowatych jest znacznie liczniejsza. Poza dobrze znanymi nam Mruczkami i Filemonami, występują również osobniki dziko żyjące. Niektóre mają także nadane imiona, jak choćby sześć rysic Rózia, Hyża, Szelma, Mniszka, Luna i Azjatka, które w 2021 roku zasiliły populację rysi na Pomorzu Zachodnim. Samice trafiły na ten obszar w ramach długoterminowego programu reintrodukcji (reintrodukcja – ponowne wprowadzenie na stary obszar bytowania gatunku).

Żbik

Na pozór żbik przypomina kota domowego, jest jednak typowo leśnym stworzeniem.

Wygląd: charakterystyczną cechą żbika jest czarna pręga, która przechodzi wzdłuż tułowia. Czarne są również poduszki łap. Budowa ciała żbika jest mocniejsza niż przeciętnego kota domowego, futro zaś krótsze i gęstsze. Natomiast oczy są koloru żółtego.

W Polsce żyje tylko około 200 osobników.

Występują w Karpatach – w Beskidzie Niskim, Bieszczadach, Na Pogórzu Przemyskim i w Górach Sanocko-Turczańskich.

Żbik jest typowym mięsożercą.

W 1952 roku polski żbik został wpisany na listę gatunków objętych całkowitą ochroną. Choć podlegają ścisłej ochronie, coraz trudniej im przetrwać w ich naturalnym środowisku.

Zagrożenia:
– możliwość krzyżowania z niekastrowanymi wychodzącymi kotami domowymi (potomstwo takich par jest płodne),
– naturalnymi wrogami są też m.in. wilki, zdziczałe psy czy drapieżne ptaki, które polują na młode osobniki,
– choroby,
– rozwój cywilizacji,
– tworzenie monokultur leśnych,
– zmiany środowiskowe – wycinka lasów i istnienie dróg szybkiego ruchu między kompleksami leśnymi, co powoduje zmniejszenie terenów łowieckich i uboższe zasoby pokarmowe.

Ryś

To największe drapieżniki z rodziny kotowatych występujące w Polsce.

Wygląd: najbardziej charakterystycznym jego elementem są pędzelki na uszach, pomagają rysiom lepiej słyszeć (kępki włosów skupiają fale dźwiękowe i doprowadzają dźwięk do uszu). Zwierzę ma krótki ogon, długie łapy, krępą budowę i czarne cętki. Samce mają po bokach pyska dłuższą sierść, tzw. bokobrody. Są też zazwyczaj większe niż samice.

W Polsce występują dwie populacje rysia: karpacka i bałtycka.

Rysie mają duże wymagania przestrzenne poszukują rozległych i trudno dostępnych obszarów leśnych do życia. Obecnie na wolności rysie występują w północno-wschodniej i południowej części Polski. Występują głównie w Karpatach i na Pogórzu Karpackim oraz w puszczach: Białowieskiej, Knyszyńskiej i Augustowskiej oraz bardzo nielicznie na Mazowszu i Kujawach. A dzięki programowi reintrodukcji, który realizuje Zachodniopomorskie Towarzystwo Przyrodnicze, rysie są również w północno-zachodniej Polsce. W ramach tego projektu udało się już wypuścić na wolność ponad 60 rysi.

Rysie prowadzą samotniczy tryb życia. Polują m.in. na sarny, jelenie, dziki czy ptaki.

Ryś jest objęty ścisłą ochroną od 1995 roku.

Na terenie Polski w 2022 było 558 rysiów (dane GUS).

Zagrożenia:
– kłusownictwo,
– choroby (np. świerzb),
– fragmentacja terytoriów leśnych,
– uproszczenie, ujednolicenie struktury gatunkowej i wiekowej, brak leżących drzew,
– rosnące natężenie ruchu samochodowego oraz rozwój sieci autostrad i dróg szybkiego ruchu.

Podejmowane są działania, które zmierzają do zwiększenia populacji rysia w Polsce, np. odtworzenie i ochrona korytarzy ekologicznych, a także urozmaicenie struktury gatunkowej i wiekowej naszych lasów oraz konsekwentne zwalczanie kłusownictwa, a także wdrożenie programu reintrodukcji. Postulowany jest też lepszy monitoring saren i jeleni – bazy pokarmowej rysiów.

Wobec tak niskiej populacji rysia i żbika w Polsce, najlepszym prezentem dla tych kotowatych, będą nasze działania na rzecz zachowania różnorodności biologicznej. Wszystko w naszych rękach!

(Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska)