Światowy Dzień Wiatru

Dziś Światowy Dzień Wiatru, święto ustanowione, aby promować energię pozyskiwaną z wiatru. Przy tej okazji chcielibyśmy zaprezentować Państwu pewien niezwykły przedmiot znajdujący się w zbiorach Muzeum Warmii i Mazur – skarbonkę w kształcie wiatraka.

Wiatraki wynaleziono w IX wieku we wschodniej Persji, a w Europie pojawiły się pod koniec XII wieku. Skąd i kiedy dokładnie przywędrowały do Polski? Nie wiadomo. Pierwsza znana wzmianka o tego typu budowli na ziemiach polskich pochodzi z XIII wieku. I chociaż dzisiaj wiatraki kojarzą się nam głównie z Holandią, przez wieki były one nieodłącznym elementem polskiego krajobrazu.
Początkowo wiatraki były częściami młynów i służyły głównie do mielenia zboża. Od XIV wieku zaczęto wykorzystywać je do osuszania podmokłych terenów. Takie wykorzystanie wiatraków zapoczątkowano w Holandii, skąd przywędrowały one później m.in. na dzisiejsze Żuławy. W kolejnych wiekach wiatraki były adaptowane do nowych celów. Pojawiły się wiatraki tartaczne, zaczęto tłoczyć w nich olej i mielić różne nowe towary. Największa popularność wiatraków zarówno w Polsce, jak i w całej Europie przypadła na XIX wiek.
Zabytkowych wiatraków jest w Polsce coraz mniej, te w terenie ulegają zniszczeniu, zachowane możemy zobaczyć w skansenach. Kiedy dzisiaj słyszymy słowo „wiatrak”, kojarzymy sobie raczej farmy wiatrowe, których coraz więcej widzimy w naszym krajobrazie.
W zasobach Działu Sztuki Dawnej i Rzemiosła Artystycznego znajduje się skarbonka nawiązująca swym kształtem do tych historycznych wiatraków, a dokładnie do wiatraka typu holender. Wiatraki holenderskie charakteryzowały się nieruchomym korpusem (najczęściej murowanym, na planie koła) i ruchomą głowicą ze skrzydłami. W zależności od kierunku wiatru głowica obracała się w odpowiednią stronę.
Skarbonka składa się z dwóch części – podstawy na planie koła oraz ruchomych skrzydeł. Otwór do wrzucania monet znajduje się u góry głowicy wiatraka.
Na brzuścu skarbonki zostały wygrawerowane inicjały H R. Czy była to pamiątka przywieziona z podróży do Holandii? A może prezent dla bliskiej osoby? Obie możliwości są tak samo prawdopodobne!

(Muzeum Warmii i Mazur)